Հայաստանը գինու արտադրոյթյամբ զբաղվող հնագույն երկիրն է, որի մասին վկայում են մի շարք փասստեր:
Համաձայն Աստվածաշնչի՝ աշխարհում առաջին անգամ գինի պատրաստել են Հայաստանում՝ Արարատ լեռան ստորոտում, որտեղ Նոյը, ջրհեղեղից հետո, տնկել է առաջին խաղողի վազը: Հնագիտական պեղումները նույնպես վկայում են, որ Հայաստանում՝ Վայոց ձորի մարզի Արենի 1 քարանձավային համալիրում է գտնվում աշխարհի ամենահին՝ 6100 տարվա պատմություն ունեցող գինեգործարանը։ Գինեգործության հետքեր բացահայտվել են նաև Թեյշեբաինի ամրոցի պեղումների ժամանակ (հայտնաբերվել է գինու շտեմարան՝ շուրջ 480 կարաս), ինչպես նաև Հայկաբերդում, Մանազկերտում, Կարմիր բլուրում և Էրեբունիում (պեղված մոտ 10 պահեստում հայտնաբերվել է շուրջ 1000-լիտրանոց ավելի քան 200 կարաս)։ Հայաստանի գինեգործության բարձր մակարդակի և մեծ ծավալների մասին վկայում են բազմաթիվ օտար (Հերոդոտոս, Ստրաբոն, Քսենոփոն և ուրիշներ) և հայ պատմիչներ (V-XVIII դարեր), ինչպես նաև ճարտարապետական հուշարձանների՝ շենքերի, խաչքարերի, շիրմաքարերի քանդակներն ու արձանագրությունները։ Օրինակ՝ ուրարտական թագավորների սեպագիր արձանագրություններում ասվում է, թե ինչպես են Խալդ աստծո պատվին խաղող տնկել։ Ի դեպ, հնում գինին հայտնի է եղել որպես բուժանյութ։Հայոց իրականության մեջ գինին որպես բուժանյութ օգտագործելու մասին առաջին վկայությունները մեզ փոխանցել է Մխիթար Հերացին։ Հին աշխարհում գինու բուժիչ հատկությունների մասին խոսել են նաև Հոմերոսը (իր «Իլիական» պոեմում հեղինակը նշում է, որ գինին գործածել են օրգանիզմի դիմադրողականության բարձրացման և հակաբորբոքային նպատակներով), անտիկ բժիշկ Հիպոկրատը, որն իր աշխատություններում գինին հիշատակում է որպես ուժ, զորություն, տոնուս տվող միջոց։
Սկսենք նրանից, որ գինու հիմքը խաղողն է, որը Հայաստանում հատկապես քաղցրահամ է շնորհիվ հայկական կլիմայական բազմազանության՝ ծովի մակարդակից 700-1300 մետր բարձր դիրքի, 30 հողաշերտի ու տարեկան 300 արևային օրերի։ Ի դեպ, այս հանգամանքը հաշվի առնելով՝ պարսիկ խաները հայերից հաճախ խարջի (հարկ) դիմաց պահանջել են հայկական «Ոսկեհատ» խաղողի տեսակը, որտեղից էլ «Ոսկեհատը» ժամանակի ընթացքում սկսել է կոչվել «խարջի»։ Այնպես որ պատահական չէ, որ Հրազդան գետի հարակից ողջ դաշտում՝ խանին պատկանող Դալմայի այգիներում, աճեցրել են միայն խաղողի այս տեսակը, որից բարձրորակ գինի են պատրաստել, քանզի խաղողի ճիշտ ընտրությամբ են հիմնականում պայմանավորված գինու համն ու բույրը։ Այն, որ հայկական գինին աշխարհում լավագույնն է եղել, վկայում է նաև Հերոդոտոսը՝ իր աշխատություններում գրելով, որ Բաբելոնը գինի էր ստանում Հայաստանից, չնայած այդ ժամանակ գինի ուներ նաև Ասորեստանը։ Հեղինակը նշում է նաև, որ գինեգործական մշակույթը Հայկական լեռնաշխարհից է անցել Վրաստան, Պարսկաստան, Միջագետք, Եգիպտոս, Հունաստան և Հռոմ։
Հայկական լեռնաշխարհի բնիկներին վաղ ժամանակներից հայտնի խաղողագործության և գինեգործության ավանդույթների մինչ օրս պահպանումն ու կիրառությունը ենթադրում են, որ հայերը Վանի թագավորության բնակիչների էթնիկ, տնտեսական և մշակութային ժառանգորդներն են: Վանի խաղողի այգիների մասին Ասորեստանի թագավոր Սարգոն երկրորդը հիշատակում է՝ «Խաղողը թափվում էր անձրևի նման, իսկ գինին հոսում էր քանց գետի ջուր»: Տարեգրություններում պահպանվել են վկայություններ այն մասին, որ աշխարհի հնագույն այս պետությունում` Ուրարտույում հատուկ ուշադրություն էր հատկացված խաղողագործությանը և պտղաբուծությանը: Մեզ հասած պատմական տեղեկություններում հիշատակվում է գինու և գարեջրի պատրաստման տարբեր տեխնոլոգիական հնարքների մասին:
Հայաստանում կան մոտ 70-80 գործող գինեգործարաններ: Որոնից շատերը ունեն միջազգային ստանդարտներին համապատասխանող գինիներ: Այդ գինեգործարանները հաճախակի մասնակցում են մրցույթների և շահում են ոսկե մեդալներ: Այդ գործարանների շարքին են պատկանում Van Ardi family winery , Karas,Trinity Canyon, ArmAs, Armenia Wine
ՎԱՆԻ ԱՐԵՎ
2008-ին գինու արվեստի հանդեպ անզիջում հավատը Վարուժան Մուրադյանին և նրա ընտանիքին մղեց արմատախիլ անել իրենց կյանքը Լոս Անջելեսում և սկսել սերնդային ճանապարհորդություն հայկական գինեգործության մեջ: Եվ այսպես ծնվեց Վան Արդին։ Գտնվելով Արագածոտնի հնագույն գինեգործական մարզում՝ Վան Արդին առաջին բուտիկ գինեգործությունն է Հայաստանում և իր գինու վերածննդի առանցքային դերակատարը: Դա կրքոտ նախագիծ է, որի միջոցով մեր երազանքները՝ երաժշտության, արվեստի, մշակույթի, պարի և գինու մասին, միավորվում են՝ տարածելու գինու մասին գիտակցությունը որպես ապրելակերպ, արթնացնելու գինու սիրահարին յուրաքանչյուր հայի մեջ և հայ-գինու սիրահարին ամեն մի ճանապարհորդի մեջ։ Հայաստանը գինու համաշխարհային քարտեզի վրա տեղավորելու մեր տեսլականը լավ ընթացքի մեջ է:
Էդուարդո Էռնեկյանը և Ջուլիանա Դել Ագիլա Էռնեկյանը՝ հորեղբայրն ու զարմուհին, պատասխանատու են Արգենտինայի Նեուկեն քաղաքում գտնվող Bodega Del Fin Del Mundo-ի պրեմիում խաղողի այգիների սեփականության համար:
Նրանք միասին գինի են պատրաստում ավելի քան մեկ տասնամյակ Պատագոնիայում, տարածաշրջանում, որը հայտնի է իր ծագման գինիներով, և նրանք ուս ուսի տված Արմավիրում հիմնել են Կարասը, որի հրաբխային տիրույթը նույնքան եզակի է:
Վինտներ և սոմելյե Ջուլիանան տարիներ առաջ աշխարհի մեծագույն մենթորներից մեկի՝ Միշել Ռոլանդի հետ իր գործունեությունը փոխեց դեպի գինեգործություն:
Երեքն էլ ձեռնամուխ եղան այս հատուկ նախագծին, որն իր հիմքում ունի և՛ նորարարություն, և՛ բնապահպանական պատասխանատվություն՝ հավատալով, որ Կարասը կամուրջներ կկառուցի Հայաստանի և ամբողջ աշխարհի միջև:
Տրինիտի Կանյոն Այգիներ
Տրինիտի Կանյոն Այգիների պատմությունը սկսվել է 2009 թվականից, երբ գինով խանդավառ ու վճռական տրամադրված երեք սիրահարներ որոշեցին քայլ անել գինեգործության արվեստի խորհրդավոր աշխարհը: Աջակցություն գտնելով խաղողագործների և գինեգործների հավասարապես խանդավառ խմբի կողմից` նրանք Վայոց Ձորի լեռներում հիմնեցին յուրահատուկ մի այգի ` տարածաշրջանում գինու արտադրության հնագույն վայրերից մեկին հարակից տարածքում: Այստեղ գինեգործությամբ զբաղվել են ավելի քան 6100 տարի առաջ: Տրինիտի գինիները լի են հայ գինեգործների հավատքով, ավանդույթներով և լեգենդներով, որոնք միշտ որպես փարոս ուղեկից են եղել են մեր բոլոր նախաձեռնություններին:
ArmAs-ը վերակենդանացնում է Հայաստանի գինեգործական ժառանգությունը՝ ստեղծելով էլեգանտ գինիներ, որոնք բխում են մեր երկրի լավագույն բնական ռեսուրսներից մեկից՝ վազի հովվերգական տեռուարից: Պատահական չէ, որ Հայաստանը, որը հայտնի է որպես խաղողի ծննդավայր, նաև հանդիսանում է գինեգործության հայտնի ամենահին ավերակները, որոնք թվագրվում են 6100 տարի: Մեր կրքոտ և կայացած գինեգործ Էմիլիո Դել Մեդիկոն հարգանքի տուրք է մատուցել այս ժառանգությանը` ստեղծելով էլեգանտ և տարբերվող գինիներ կալվածքում աճեցված բնիկ սորտերից:
Սեփական հայրենիքի, բնության և մշակույթի հանդեպ ունեցած սիրո արդյունքում Վարդանյան և Մկրտչյան ընտանիքների կողմից է ստեղծվել «Արմենիա Վայն» ընկերությունը:
Գինեգործարանը գտնվում է Հայաստանի խաղողագործական շրջաններից մեկում՝ Արագածոտնում: Այն տեղակայված է Երևանի քաղաքի և Հայաստանի ամենաբարձր լեռնագագաթի՝ Արագածի միջև: Ամենը սկսվել է 2006թ.-ին, Հայաստանի հարավ-արևմուտքում՝ Արմավիրի մարզում հիմնադրված այգիներից և հետագայում վերածվել գինեգործական մեծ նախագծի: Իսկ գործարանը հիմնադրվել է 2 տարի անց՝ 2008թ.-ին Արագածոտնում:
Այսօր «Արմենիա Վայնն» իրենից ներկայացնում է մի օրինակելի գինեգործարան, որտեղ բազմադարյա պատմություն ունեցող հայկական գինեգործությունն ապրում է իր վերածննդի շրջանը:
Բացահայտեք ավելին հայկական ժամանակակից գինեգործության խորհրդանիշ դարձած մեր ընկերության մասին:
Անի Բարսեղյան 